معنا و مبنای تبیین در علوم اجتماعی

تبیین در علوم اجتماعی

معنا و مبنای وکالت پارلمانی

بنیان‌شناسی فقهی نمایندگی مجلس در نظام جمهوری اسلامی با توجه به ویژگی‌های نظام و تفاوت بنیادینِ آن با نظام‌های عرفی اهمیت دارد. در نظام‌های عرفی، چگونگی رابطۀ نمایندۀ مجلس با مردم، از نظر حقوقی تعیین‌کنندۀ جایگاه و نقش نماینده، مسئولیت‌ها و وظایف اوست؛ اما به‌دلیل بنیان فقهی نظام اسلامی ایران، پی بردن به جایگاهِ حقوقی و فقهی نمایندۀ مجلس تنها به بررسی رابطۀ نمایندۀ مجلس با مردم خلاصه نمی‌شود، بلک...

سنخ‌شناسی «تبیین» در علوم اجتماعی

در این مقاله، پس از ریشه‌شناسی و اصطلاح‌شناسی مفهوم تبیین، فلسفة علوم اجتماعی را در تلاقی با حوزة گسترده و پیچیدة تبیین، به دو رهیافت هستی‌شناسانه و معرفت‌شناسانه، طبقه‌بندی نموده‌ایم. در رویکرد هستی‌شناسانه، پنج نوع روش‌شناسی: فردگرایی، کل‌گرایی، جدل‌گرایی، نظام‌گرایی و واقع‌گرایی را به اجمال معرفی نموده‌ایم. در رویکرد معرفت‌شناسانه نیز دو مدل تبیینی: قیاسی ـ قانونی و استقرائی ـ احتمالی و با ه...

تبیین در علوم اجتماعی

تبیین چیستی نهاد و استلزامات آن در علوم اجتماعی

رویکرد نهادگرایی در دانش اقتصاد از مهم‌ترین نحله‌های این دانش است که قدمت آن به اوائل قرن بیستم می‌رسد. از آن زمان تاکنون مسأله چیستی نهاد و تبیین آن مورد توجه فیلسوفان علوم اجتماعی و از جمله فیلسوفان علم اقتصاد بوده است. توجه به ویژگی‌های نهاد در دو رویکرد نهادگرایی متقدم و نهادگرایی متأخر و تبیین آنها در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته و در آن به عناصر «عادت»، «وابستگی نهادها به افراد»، «شکل...

خرد و کلان در علوم اجتماعی: مسئله تبیین

نسبت فرد و جامعه عموماً از حیث وجودشناختی مورد توجه قرار گرفته ‌است، اما می‌توان آن را از حیث روش‌شناختی نیز صورت‌بندی کرد. مسائل فراروی همین صورت‌بندی جدید، موضوع این نوشتار را تشکیل می‌دهند. در این مقاله، نخست طیف پاسخ‌های موجود به این مسئله، اعم از اتمیسم، فردگرایی روش­شناختی، کل­گرایی ساختاری، کل‌گرایی کارکردی و دیدگاه ضد تقلیل‌گرایی مرور و مشکلات آنها بررسی می­شود. به گمان نگارنده دیدگاه­ها...